Özel Gereksinimli Bireyler için Evde Yapılabilecek Fiziksel Aktivite Önerileri
Özel gereksinimli bireylerin sağlığa ilişkin yaşam kalitesinin artırılması için fiziksel aktivite kaçınılmaz bir seçenektir. Fiziksel aktivite hareketliliği sağlayan, vücudumuzu kullandığımız hareketlerin tümünü içerebilir. Bir egzersiz rutini oluşturmak özel gereksinimli birey ve ailesi için her zaman kolay olmayabilir ancak fiziksel aktivite düzeyinin artırılması mümkündür.
Pandemi gibi evde kalınmasını gerektiren sağlık durumlarında, salgın hastalıkların varlığında ya da tatillerde özel gereksinimli bireylerin hareketleri kısıtlanmak durumunda kalmaktadır. Ama pandemi döneminde bile aileler çocuklarının hareketlilik düzeylerini artıracak çözüm yollarına başvurmuşlardır. Evde kalınmasını gerektiren uzun dönemlerde özel gereksinimli bireylerin yürüme fonksiyonları etkilenebilir, motor gelişim hızı aksayabilir, problemli davranışlar artabilir.
Bu gibi durumlarda aileler çocuklarının fiziksel motor gelişimlerini desteklemek için uzaktan telefon, çevrimiçi eğitim ve rehabilitasyon ve tele rehabilitasyon gibi uygulamalar yoluyla çocuklarını desteklemeye çalışmışlardır. Son araştırmalar, ev odaklı programların serebral palsili çocukların motor fonksiyonlarını iyileştirmede etkili olduğunu göstermektedir (Novak vd., 2020, s. 1-21).
Ev temelli uygulamalarda ise motivasyonun sürdürülmesi çokça önemlidir. Fiziksel aktivitenin sürdürülmesi hem ailenin hem de çocuğun motivasyonu ile sağlıklı şekilde yürütülebilir.
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Genel Müdürlüğü’nce hazırlanan “Özelim, Eğitimdeyim” uygulamasının her engel grubuna uygun olmadığı ve çocukların gelişimsel seviyesine göre olması gerektiğinden geliştirilebileceği belirtilmektedir (Uzunçayır ve İlhan, 2020, s.181-217).
Tam da bu konu nedeniyle kişiye özel ve çocuğun gereksinimlerine uygun egzersizi ancak fizyoterapistleri oluşturabilir. Fizyoterapistin aileye verdiği egzersiz önerileri bu dönemde daha önemli hale gelebilir. Çünkü biz fizyoterapistler olarak Uyarlanmış Fiziksel Aktivite (UFA) dediğimiz egzersiz ve oyun temelli müdahaleleri kullanmaktayız.
UFA kavramı, özel gereksinimli bireylerin fiziksel aktiviteleri için kullanılmaktadır (Özer, 2010). UFA, özel gereksinimli tüm bireylerin fiziksel aktivite hedefini başarabilmesi için profesyoneller aracılığıyla sunulan fiziksel aktiviteler, beden eğitimi aktiviteleri, egzersiz faaliyetleri ve oyun aktivitelerini kapsamaktadır (Sherrill, 2004).
UFA, fiziksel aktivite uygulamalarına katılımda sorunlar yaşayan özel gereksinimli bireylere yönelik hazırlanan eğitim programlarında, bu bireylerin gelişim özellikleri doğrultusunda birtakım uyarlamalar yapılmasına olanak tanımaktadır (Block, 2007; Schultheis vd., 2000).
Özel gereksinimli bireylerin ihtiyaçları doğrultusunda şekillendirilen UFA programları sayesinde, aralarında OSB olan bireylerin de bulunduğu özel gereksinimli bireylerin fiziksel aktivitelere etkin bir şekilde katılımı sağlanmakta ve onların çok yönlü gelişimlerine katkı sunulmaktadır (Petrus vd., 2008; Sowa & Meulenbroek, 2012; Srinivasan vd., 2014).
Solomon ve diğerleri (2014) ise anneler tarafından uygulana UFA programının OSB olan çocukların iletişim becerilerine olumlu katkılar sağladığını tespit etmiştir.
Siz de aşağıda sıralayacağım egzersiz ve fiziksel aktivite önerilerini çocuğunuzun gereksinimlerine uygun olanlarını evinizde deneyebilirsiniz:
Balonla voleybol: Balonun hafif yapısı sayesinde kas gücü yetersiz olan çocukların bile oynayabileceği bir oyundur. Aynı zamanda bu oyunla birlikte telefon ve tablette fazlaca vakit geçirmekte olan çocukların kollarını yukarı kaldırdığında sırt kasları da aktifleşeceğinden düzgün duruşuna katkı sağlayacaktır.
Yılan gibi sürünme: Bu aktivite ile çocukların kolları ile kendilerini çekip ilerletmesi sırasında kol kasları gelişecek aynı zamanda kardeşi ile veya aile üyeleri ile eğlenceli dakikalar geçirerek fiziksel aktivite için motivasyonunu artıracaktır.
Parkurda yürüme: Evde yastık ve çocuğun oyuncakları ile oluşturulacak parkur ile bacak kaslarının güçlenmesinin yanı sıra denge ve koordinasyonunun geliştirilmesi için güzel bir egzersiz olabilir. 2 tane parkur yapılarak aile üyeleri ile yarış haline getirilmesi ise daha eğlenceli dakikalar geçirilmesini sağlayacaktır.
Pilates topu ile futbol: Çocuk ve ebeveyn oturarak ya da ayakta pilates topuna vurur ve bu sayede büyük hacimde bir topa vururken daha fazla güç harcaması gerekir.
Oyuncaklarla basketbol: Oyun zamanı bittiğinde oyuncaklarını toplaması için eğlenceli bir aktivite olabilir. Boy hizasının yukarısına koyulan kutunun içine oyuncaklarını tek tek atmaya çalışırken bir yandan da yukarı doğru uzanmasını sağlayarak vücut düzgünlüğünün sağlanmasına yardımcı olabilir.
Tüm bu egzersizler çocuğun ihtiyacına ve yetersizlik durumuna göre şekillendirilebilir. Ayakta olan egzersizler oturmaya, oturarak yapılanlar yerde yatış pozisyonuna uyarlanabilir. Çocuğunuzun ihtiyacına uygun egzersiz ve aktiviteyi belirlemek için fizyoterapiste danışabilirsiniz.
KAYNAKÇA
Esentürk, O. K., & Yarımkaya, E. (2021). Otizm spektrum bozukluğu olan çocuğa sahip annelerin uyguladığı uyarlanmış fiziksel aktivitelerin annelerin yaşam kalitesine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 343-367. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.686849
KUNDAKÇI, Y., GÜL, İ., YEŞİLTAŞ, A., KUNDAKÇI, R. (2022). Covid-19 Pandemisinde Özel Gereksinimli Çocuklar ve Annelerinin Deneyimleri: Nitel Bir Araştırma, 22(54), 63-86. DOI: 10.21560/spcd.vi.890240. DOI:10.21560/spcd.vi.787575
ŞULE TEZCAN
FİZYOTERAPİST
Comentarios