İfade Edici Dil Becerileri Nasıl Geliştirilir ?
Önkoşul Becerilerdeki Eksikler Giderilmelidir
İsme tepki, göz teması, sıra alma, bekleme, ortak dikkat gibi söz öncesi iletişim becerileri olmadan sağlıklı bir dil edinim süreci gerçekleşmez.
Taklit, eşleme, alıcı dil, oyun becerileri olmadan da çocuk dil edinimini sağlayamaz ve çocuğun ihtiyacı olan dil girdileri verilemez. Bu yüzden önkoşul becerilerde bir eksik varsa tamamlamak gerekiyor ki sağlıklı bir dil edinimi sağlayabilelim. Bu becerileri desteklerken de çocuğa yine dil girdisi sağlayabiliriz.
İfade edici dil becerilerini geliştirmek için yol haritamız
Çocuğun kelimelerini ve seslerini analiz et: Çocuğun ağzından çıkan kelime, ses ve cümleler bir kâğıda yazılmalı ve bu çocuğun ne tarz kelimeler kullandığı tahlil edilmelidir.
Çocuğun ilgilerini analiz et: Çocuğun ilgi duyduğu nesneler, oyuncaklar, oyunlar ve etkinlikler analiz edilmelidir. Çünkü en iyi edinim ilgiler üzerinden gelişir ve desteklenir.
Çocuğun diline uygun kelime havuzunu belirle: Çocuğun kullandığı kelimelere ve seslere yakın kelimelerin belirlenmemek gerekir. Örnek vermek gerekirse bir çocuk baba, mama, anne gibi kelimeleri kullanıyorsa bu çocuktan ‘’ayakkabı’’ demesini beklememek gerekir
Çevreyi düzenle: Çocuğun ilgileri (oyun ve nesneler) ile çevreyi düzenliyoruz. Böylece çocuk bu ilgilerine yöneldiğinde çocuğa uygun kelimeleri verebilmemiz için ortak dikkat fırsatları yaratmış oluyoruz. Kısacası çevreyi, çocuğu sürekli destekleyebileceğimiz bir ortama dönüştürmeliyiz.
İlgilerini takip et: Çevreyi çocuğun ilgileri ile düzenledikten sonra çocuğu takip ediyoruz ve yöneldiği ilgiler üzerinden ortak dikkati sağlayacak şekilde etkileşime geçiyoruz. Bu etkileşim sırasında da belirlediğimiz dil havuzundaki kelimeleri kullanıyoruz.
Başarıyı pekiştir: Çocuğun sözel ifadelerini önce anlayarak ve kabul ederek pekiştirmeliyiz. Düzeltici dönütler ve yönergelere boğmadan, çocuğun sözel ifade kullanmaya karşı motivasyonunu yükseltmeliyiz.
Kelimeleri kullanabileceği fırsatlar yarat: Örneğin çocuk ‘’elma’’ kelimesini kullanmaya başladıysa market alışverişinizde poşete elmaları çocuk koyabilir. Böylece öğrendiği kelimeleri günlük hayatın içinde kullanarak kalıcı hale getirmiş olur. ifade edici dil becerileri, çocuğa sürekli kelime tekrarlatmak değil, uygun bağlam ve ihtiyaç halinde sözel ifadeleri iletişim amaçlı kullanmaktır.
Bol bol dil girdisi sağla
Gelişimi takip et
Kelime havuzunu yenile
YAPILAN HATALAR
Yanlış Tutum: İlk ses ve kelimeleri aileler uzun süre bekledikten sonra, gelen sözel ifadelerle birlikte sürekli olarak yönerge vererek çocuğu konuşmaya zorlamak en sık yapılan hataların başında gelmektedir. Dil ediniminin doğal yapısını bozmamak ve etkileşime zarar vermemek gerekir.
Çocuğa fırsat vermemek: Bol bol dil girdisi sağlamak gerekir ancak çocuğunda sözel ifadeler kullanması için fırsat vermek gerekir. Ebeveynler o kadar fazla konuşuyorlar ki bazen çocuk bu yoğunluğun içinde fırsat bulup sözel bir ifade kullanamıyor. Bu yüzden çocuğunuza uygun ifadeleri kullandıktan sonra ona fırsat vereceğiniz kısa bekleyişler yapmalısınız.
Çevresel düzenlemeler yapmamak: Bizler çevre ile girdiğimiz etkileşimler sonucunda konuştuğumuz dili EDİNDİK. Öğrendik demiyorum çünkü dil konuşmayı kimse öğretmedi bizler deneyimlerimiz sonucunda ihtiyacımız olan kelimeleri edindik. O zaman çocuğun ilgilerinden yola çıkarak çevresel düzenlemeler yapmalıyız ki çocuk bu ilgilere yönelsin ve çevre çocuğu destekleyen bir araca dönüşsün. Sade, düzenli ve çocuğun ilgilerine hitap etmeyen bir çevre çocuğun gelişimini desteklemez.
Sihirli değnek beklemek: Dil edinim süreci tüm insanlarda aynı sırayı izler. Alacağınız hiçbir kart setinde veya materyalde keramet yoktur. Önemli olan çocuk ile ortak dikkat/ilginin sağlanıp sağlıklı etkileşim fırsatlarının yaratılmasıdır.
Yüksek beklenti: Çocuk sadece tek kelimeli cümleler kullanırken sizinle karşılıklı sohbet edemez. Burada takvim yaşından yola çıkarak beklentiler oluşturmamak gerekir. Çocuğun dil gelişim seviyesine uygun konuşmalar ve beklentiler oluşturulmalıdır.
Beklenti içinde etkileşime girmek: ‘’ Hocam istese der ama demiyor.’’ Diyerek çocuğunun kullandığı sözel ifadeleri kullanmadığından şikâyet eden çokça aile ile karşılaştım. Aileleri gözlemlediğimde çocuktan sürekli bir sözel ifade kullanması beklentisi içinde olduklarını, bu beklentilerini de çocuğa yansıttıklarını gördüm. Sosyal etkileşimin doğallığı bozulup çocuğun sürekli beklentileri karşılama içerisinde olmasında bir süre sonra kendisini geri çekmesine ve hatta problem davranışlar ile bu durumu reddetmemesine sebep oluyor. Bu yüzden yukarıdaki yol haritası ile doğal dil edinimini desteklerden, süreci gerçekten doğal tutmak çok önemlidir.
FAYDALANABİLECEĞİNİZ DİĞER YAZILARIMIZ
Sorularınızı SORU/CEVAP kısmından sorabilirsiniz.
SELÇUK BAYRAM
ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ
Comments