Zeka Testleri ve Gelişim Tarama Testlerinin Önemi

Son yapılan araştırmalar dünyanın ve ülkemizin otizm açışından küresel bir tehdit altında olduğunu göstermektedir. Bu çalışmaların 2023 verilerine göre yeni doğan her 36 bebekten biri otizmli olarak dünyaya gelmektedir. Bu çalışmalardan elde edilen verilere göre, 1970 lerde 2500 bebekten birinde görülen otizm, 1990 ların sonunda 250 bebekten birinde, 2020 de her 54 bebekten birinde görülmeye başlamıştır ve son 2023 verilerinde ise 36 da bire yükseldiği görülmektedir. Bu artış oranı otizmin küresel bir tehdit olduğunun en önemli belirtisidir.

Otizmin nedenlerine baktığımızda %70-80 oranında kalıtsal olduğu bilinse de, buna ek olarak çevresel nedenler, ileri anne baba yaşı, gebelikte kullanılan ilaçlar, alkol, sigara ve madde bağımlılığı, gebelik döneminde geçirilen hastalıklar ve yüksek stres seviyesi; farkındalıkların artması nedeniyle tanı alan çocuk sayısı, bu oranın artışındaki etkenler olarak sayılabilir.

Bunlara ek olarak otizmle beraber veya tek başına , bebeklerde gelişim geriliği ve gelişimsel gecikmeler de meydana gelebilmektedir. Bu gelişimsel sapmaların arka planına baktığımızda , uyaran eksikliği , bilişsel yetersizlikler , otizm ,DEHB ( dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu) ve bunun gibi nörogelişimsel bozuklukların sebep olduğu bilinmektedir.

Lakin bir çok aile çocuklarındaki gelişimsel yetersizlerin özellikle farkına varamamakta veya konduramamaktadır. Çocukların yaşı ilerledikçe aileler çocuklarının akranlarından farklı bir gelişim gösterdiklerini fark ederler. Gecikmiş konuşma, 2 yaşına gelip hala konuşmanın olmaması, dönen cisimlere aşırı ilgi, 2 yaşındaki çocuğun en az 50 kelime kullanamaması ve 2 kelimelik cümle kuramaması, göz temasının sınırlı veya hiç olmaması, ışığa veya yüksek sese aşırı hassasiyetin ve duyarlılığın olması, ismiyle seslenilmesi durumunda ya hiç bakmaması veya nadiren bakması, parmak uçunda yürüme, kanat çırpma, etrafında dönme gibi nedenler diğer çocuklardan farlı gelişimin nedeni olarak görülebilir

Bu süreçte aileler genelde geç kalmakta ve bununla birlikte çocuk ergen psikiyatristlerine baş vururlar. Ve bu gözlemlerini çocuk ergen psikiyatristine aktarırlar. Çocuk ergen psikiyatristi aileleri hastanedeki çocuk gelişim uzmanına yönlendirir ve bir gelişimsel tarama testi yapılmasını ister.

Tarama işlemlerinde ağırlıklı olarak , DENVER 2 (0-6 Yaş Çocuklarının Gelişimsel Değerlendirilmesinde Kullanılan) ,AGTE (Ankara Gelişim Envanteri Testi), GEÇDA ( Gazi Erken Çocukluk Gelişim Değerlendirme Aracı) gibi gelişimsel tarama testleri kullanılmaktadır. Bu test ve gözlem sonuçlarına göre çocuğun gelişimi ile ilgili normalden sapmalar varsa tespit edilmekte ve sonuçlar dökümante edilip tekrar aile bu sonuçlarla yine çocuk ergen psikiyatristine yönlendirilmektedir.

Zeka testleri için ise, aile hastane psikoloğuna yönlendirilir ve psikolog tarafından zeka testi yapılır. Yine bu zeka testi sonuçları dökümante edilerek aile tekrar ergen çocuk psikiyatristine yönlendirilir. Bunların sonucuna göre çocuk ergen psikiyatristi aile ile görüşerek tanı için gerekli olan resmi tanı raporunun çıkması yönünde görüşlerini bildirir. Ve resmi tanı raporu doğrultunda gerekli durumlar oluşmuş ise ( Mental Retardasyon, OTİZİM SPECTRUM BOZUKLUĞU, Gecikmiş konuşma, artikülasyon sorunları, gelişim gerilikleri, vb.) aile bir an önce özel eğitime yönlendirilir.

Tanı hakkında rapor çıkarılıp çıkarılmaması kararı aileye bırakılır. Çünkü buradaki en önemli husus rapor çıkarılsın veya çıkarılmasın derhal özel eğitime başlanılmasıdır. Tıbbi rapor çıkarılırsa bu sonuçla birlikte aile ve çocuk rehberlik araştırma merkezine (RAM) yönlendirilir. RAM da eğitsel tanıyı alır bununla birlikte özel eğitim için devlet desteği alınabilir.

Rapor çıkarılmaz ise aile kendi imkanları ile özel eğitime başlayabilir.

Çocuk Gelişim Uzmanı ve Aile Danışmanı

Emine Bayır